Welke job moet ik kiezen? Waar ga ik wonen? Blijf ik bij mijn partner of niet? Zo’n belangrijke beslissingen zijn angstaanjagend moeilijk om te maken. Maar waarom is dat zo moeilijk? Volgens filosofe Ruth Chang is dat omdat we ze op de verkeerde manier benaderen. Een moeilijke keuze moet ons niet bang, maar net blij maken. Het is een kans om te vieren wie we willen zijn. Maar...hoe doen we dat dan?!
Keuzes maken, het is me wat. Een gepland filmavondje eindigt negen van de tien keer zonder film, omdat ik niet kan kiezen wat ik wil kijken. Of ’s ochtends kiezen wat ik ga ontbijten, want ik heb overal zin in… En als ik dan toch een keuze maak, blijf ik mezelf afvragen of die andere keuze toch niet beter was.
Ik ben er dus niet goed in, in keuzes maken… Ik maak dan meestal lijstjes – want daar ben ik wél goed in – met de voor- en nadelen van alle mogelijke opties.
Dit waren nu heel banale dingen, maar dan heb ik het nog niet over levensbepalende keuzes gehad. Iedereen moet ze ooit maken, en dat kan pittig lastig zijn. Maar niet meer voor mij, sinds Ruth Chang me liet zien dat ik het mezelf véél gemakkelijker kan maken. Volgens haar zijn moeilijke keuzes geen vloek, maar een zegen. Uuuuuh, say what?!
Bij een gemakkelijke keuze is het simpel; het ene alternatief is beter dan het andere. Zo gaat het helaas niet bij moeilijke keuzes. Dan is het ene alternatief beter op sommige vlakken, maar heeft het andere ook zo zijn voordelen. Er lijkt geen goede beslissing. Pro- en contralijstjes maken werkt dan niet, want voor beide keuzes zijn genoeg redenen te vinden.
Ja, dat heb ik zelf kunnen vaststellen toen ik twee jobaanbiedingen kreeg, paralegal of bibliotheekmedewerker, of toen ik moest kiezen tussen opnieuw gaan studeren of niet. Mijn lijstje voor beiden was even lang en geen een sprong eruit.
En ook nu zit ik weer op een kruispunt en ik heb géén idee welke weg ik op moet. Wat doe je dan? Verder denken dan het rationele: een keuze kan je ook voelen!
Belangrijke keuzes hebben vaak te maken met waarden die eraan vasthangen, en dat is nu eenmaal niet rationeel te berekenen. Denk aan rechtvaardigheid of empathie; dat kan je niet zomaar uitdrukken in een wetenschappelijke eenheid zoals je dat bij lengte of gewicht wél kan.
"Belangrijke keuzes hebben vaak te maken met waarden die eraan vasthangen; en dat is nu eenmaal niet rationeel te berekenen."
Bovendien hangen onze keuzes vaak af van wat anderen doen en zijn we geneigd maar drie opties te zien; de ene keuze is beter, slechter of gelijk aan het andere.
Chang voegt hier een vierde optie aan toe: de keuzes zijn elkaar waardig; het een is niet beter dan het ander. Ze zitten in dezelfde waardengroep, maar hebben tegelijk een verschillende soort waarde. Dat maakt kiezen moeilijk.
Ik wil bijvoorbeeld met vriendinnen meedoen aan de Pink Ladies Games in oktober, ten voordele van Think Pink. Ik voel me graag verbonden met mijn vrienden en het is voor een goed doel dat me zeer nauw aan het hart ligt (waarden verbinding, vriendschap en betrokkenheid). Het gaat er echter ook héél druk zijn en ik ben niet zo'n fan van competitie (waarde zelfzorg).
Maar welke waarde weegt zwaarder door? Hoe kies je dan?
Door te accepteren dat er geen 'beste' keuze is. Alleen dan ga je eigen redenen bedenken waarom je juist voor het ene of het andere kiest. Het maatschappijbeeld van ‘hoe jij zou moeten zijn of handelen’ bepaalt jouw keuze dan niet. Je hebt ze zelf bedacht, en ze passen bij wie jij bent. Je zet jezelf hierbij centraal, en daar draait het uiteindelijk om.
“Moeilijke keuzes zijn onze kans om ons beslissingsvermogen te oefenen, het vermogen om redenen te bedenken voor jezelf en om jezelf tot het soort persoon te maken die bijvoorbeeld het platteland verkiest boven de stad”, aldus Chang in haar ted talk.
Een moeilijke keuze hoeft dan geen worsteling meer te zijn, maar het daagt ons wel uit om te luisteren naar wat er leeft in ons hart. Dit is wie ik ben, hier sta ik voor. Je gaat bewust achter die keuze staan. Niet omdat het de enige juiste keuze is, maar omdat het past bij wie je wil zijn. Je wordt als het ware de schrijver van je eigen verhaal.
Je kan ook weigeren het zo te doen, maar dan ben je volgens Chang een zwerver: iemand die zijn leven laat bepalen door een schouderklopje, angst of verwachtingen van anderen. Je laat de buitenwereld bepalen wat goed is voor jou, terwijl eigenlijk alleen jij dat écht kan. Wees dus geen zwerver!
Voortaan ga ik focussen op de achterliggende motieven, die écht uit mezelf komen. Wil ik iemand zijn die ’s ochtends koude pizza eet, of kies ik yoghurt met fruit? Wil ik iemand zijn die met vaste kantooruren werkt, of wil ik mijn creatieve kant omarmen? Wil ik mijn eigen stukje van de wereld wat beter maken door aan een battle mee te doen?
Mmm, die keuzes zijn ineens niet meer zo moeilijk. Ik heb zelfs mijn pro-contralijstje niet meer nodig!
Comments