Erwin Tielemans is de pionier in Vlaanderen op het gebied van geweldloos communiceren. Met zijn organisatie Human Matters legt hij zich toe op verbindende communicatie en helpt hij mensen terug met elkaar te verbinden. Want veel onderhuidse spanningen en openlijke conflicten kunnen vermeden worden als mensen wat beter met elkaar communiceren. Maar is hij er zélf wel zo’n held in? We vroegen het hem.
Erwin, kan je heel kort uitleggen wat geweldloze, of verbindende communicatie juist is?
"Door verbindend te communiceren willen we mensen bewust maken van hun manier van communiceren met elkaar en de effecten hiervan. Door op deze manier te communiceren en elkaars behoeften te zien, ontmoet je elkaar écht waardoor conflicten bespreekbaarder worden. Verbindende communicatie is gebaseerd op het model van geweldloze communicatie van Dr. Marshall Rosenberg."
Hoe ben jij hier zelf mee in aanraking gekomen?
"Ik heb een opleiding gevolgd bij Dr. Rosenberg zelf en zo ben ik er wat ingerold. Mijn vriendin nam me mee naar die opleiding in Steyerberg (Duitsland). Ik dacht eerst: "wat kan ik daar nu gaan leren?", want ik vond van mezelf dat ik al heel goed bezig was. Maar het was heel boeiend en we hebben er heel veel aan gehad.
Ik merkte dat geweldloze communicatie voor mezelf een groot verschil maakte, dus begon ik er meer over te lezen. Hoe meer ik er over las, hoe groter ik de behoefte voelde om er méér mee te doen. Vanuit mijn ervaring als communicatietrainer wilde ik dit gedachtengoed mee gaan uitdragen. Na een opleiding bij verschillende trainers uit het netwerk van Marshall Rosenberg begon ik zelf training te geven.
Ik denk dat heel veel mensen wel empathisch willen communiceren, maar het loopt dikwijls stroef om diverse redenen."
Wat denk jij dat het grootste struikelblok is voor mensen?
Ik denk dat veel mensen tijdens een gesprek snel de behoefte voelen om de gesprekspartner te onderbreken en tussen te komen. Je hoort iemand iets vertellen, je denkt ‘oh ik heb ook zoiets mee gemaakt, ik wil dat vertellen’, en dan ben je vertrokken. De ene zegt “mijn man is na vijf jaar wel vervelend geworden”, waarop de ander zegt “bij mij juist hetzelfde,…”
Mensen beginnen naast elkaar te praten en je krijgt eigenlijk twee monologen waarbij niet meer écht naar elkaar geluisterd wordt.
Goed communiceren is dan goed luisteren naar elkaar?
"Mensen zouden inderdaad meer moeten luisteren naar elkaar en met de volle aandacht bij de beleving van de andere zijn. Dat is een beetje connecteren met wat de andere voelt en doet. Het zich empathisch inleven via taal en verbinding maken met wat iemand voelt en nodig heeft, is uniek voor mensen, geen enkel dier doet dit. Net hetzelfde als oordelen, dat doen dieren ook niet.
Dieren denken vanuit hun instinct. Zij kunnen wel denken en voelen, maar ze gaan niet oordelen. Ze denken niet: “die eet mijn voedsel op, wat een smeerlap!”. Dat oordelen bij ons gaat dikwijls onbewust. Bij verbindend communiceren leren we om iets vast te stellen zonder daar direct een oordeel bij te hebben en dat blijkt toch niet zo evident te zijn."
Ik denk dat je bijna niet iets kan opmerken zonder te oordelen. Hoe komt dit?
"Heel veel heeft te maken met opvoeding. Wat ouders geleerd hebben, geven ze ook door aan hun kinderen. Opvoeding is soms wel een belemmering om goed in te leven te staan. De voorbije generaties vonden ouders het bijvoorbeeld heel belangrijk om hun kinderen op te voeden tot gehoorzaamheid. Als je dan iemand iets ziet doen dat daar niet mee strookt, heb je al snel een oordeel klaar. Dat gaat dikwijls onbewust, zonder dat je er erg in hebt."
Leer jij zelf nog bij Erwin?
"Ja, elke dag nog! Ik heb soms nogal de neiging om grapjes te maken en ik vergeet af en toe dat deze wel eens verkeerd opgevat kunnen worden. Ik pas daar nu wel heel erg mee op; bij wie ik grapjes maak en bij wie niet.
Jij geeft workshops aan bedrijven en aan privépersonen. Is de aanpak dan ook anders?
Voor 95 % is de basisidee dezelfde. Bij bedrijven ga ik meestal ineens vragen “waar hapert de communicatie?” Je hebt bijvoorbeeld twee teams binnen één bedrijf die moeten overleggen met elkaar, maar daar niet in slagen. Ik werkte onlangs met een bedrijf waarbij een afdeling verkoop en een afdeling productie met elkaar in de clinch lagen. Het ene team deed het niet zoals het andere team dat wilde en er werden verwijten naar elkaar gegooid, zonder dat ze naar de essentie keken. Terwijl het probleem eigenlijk was dat beide teams erover inzaten dat de klant niet tevreden zou zijn.
Via gerichte ervaringsgerichte oefeningen en de theorie van Verbindende Communicatie probeer ik feedback te geven van waaruit ze iets kunnen leren."
Welke problemen kom je zoal tegen bij particulieren?
Bijvoorbeeld “mijn man drinkt te veel alcohol, ik zou willen dat hij dat minder doet en tot hiertoe ben ik daar altijd te verwijtend over geweest”.
Dat is een vicieuze cirkel.
Je verwijt je partner dat hij bijvoorbeeld te veel drinkt, waardoor deze rust moet gaan zoeken door weer een pintje te drinken. En zo ben je vertrokken. Er zijn zo ontelbare voorbeelden.
Veel mensen worstelen met die innerlijke stemmetjes met oordelen. Dat zit er hard ingebakken en is er moeilijk uit te krijgen.
Heb jij daar zelf ook last van?
"Oh ja, ik heb ook een innerlijke criticus in mijn hoofd die maar wat graag zijn mening verkondigt. Wat wij met Human Matters de mensen willen aanleren is om liefdevoller naar jezelf en naar elkaar te gaan kijken."
Als je mensen ziet transformeren, zijn dat voor jou geluksmomentjes?
"Ja, absoluut. Dat zijn mijn medailles. Ik begeleid transformatietrainingen in de woestijn, waarbij je een hele week met jezelf in contact bent op een bewuste verbindende manier. Eén van de deelnemers zei aan het begin van de training dat ze geen zin meer had in haar leven door al haar tegenslagen. Na zeven dagen besefte ze dat ze zich niet meer klein wilde voelen en kreeg ze weer goesting in het leven.
Koppels die bij mij een traject volgen en gaandeweg de weg naar elkaar terug vinden,…Dat zijn mooie momenten voor mij.
Als mensen eenmaal de knopjes vinden om om te draaien, dan gaat verandering redelijk snel."
Het moment dat mensen voelen hoe het werkt is als het ontrafelen van een trui. Een trui die te nauw zit en dat ontrafelen kost tijd. Maar eens je weet hoe het moet, gaat het vanzelf.
En hoe moet je ontrafelen?
"Door jezelf toe te laten niet kwaad te worden op jezelf of de andere persoon. Door te voelen wat er vaak onder oordelen helemaal verstopt zit. Na het ontrafelen heb je een bol wol en je breit voor jezelf een nieuwe trui die veel comfortabeler zit. Je moet in plaats van te denken en te oordelen, meer gaan voelen."
Maar die stap van hoofd naar hart is toch redelijk groot voor sommige mensen, toch?
"Ja, maar net omdat dit weer afgeleerd is vroeger als kind. Als kind is alles toch veel gemakkelijker? Een klein kindje die bijvoorbeeld een mooie tekening maakt op de muur. Dat kindje denkt: “oh, wat heb ik iets mooi gemaakt.” Ouders of leerkrachten leggen dan uit dat het nog beter kan. Zonder dat je hebt beseft wordt er een interne criticus geboren die alles door een bril bekijkt van goed/slecht, juist/fout…
Nog een klassieker: jongens mogen niet wenen. Bij een begrafenis zei mijn moeder: “je zit aan de kant van de mannen en je gaat je sterk houden! Als je moet wenen, dan denk je maar aan iets vrolijks.” Gevoelens als verdriet, angst, boosheid,…mochten bijna niet meer getoond worden. Mensen geraken zo volledig afgesneden van wat ze eigenlijk voelen.
Mensen komen dan naar mijn cursus en ze vragen “jij zit zo goed in je vel, hoe doe je dat?”. Ik leg hen dan uit dat je vanuit je voelen en bewustzijn naar de dingen kunt kijken en hoe je oordelen minder centraal kunt stellen. Beetje bij beetje leren ze dat ook. Je kan het vergelijken met het aanleren van een nieuwe taal."
Heb jij dat zelf ook moeten leren, meer vanuit je gevoel leven?
"Ik had niet zo’n gemakkelijke jeugd en ik heb geleerd om van mij af te bijten. Ik creëerde een harde bolster rondom mij zodat anderen mij met rust lieten. Ik deed ook aan gevechtssport, maar dat was voor mij een toegelaten vorm van knuffelen."
Heb je zelf een kantelmoment gehad waarop je besefte: ik ga het nu anders aanpakken?
"Ja, maar dat is al heel lang geleden. Mijn gezin was redelijk disfunctioneel en dat heeft me al heel vroeg nieuwsgierig gemaakt naar wat er nodig was om content te zijn. Ik raakte als tiener geïnspireerd door andere mensen naar wie ik opkeek en ik besefte dat ik zelf mijn leven vorm kon geven door bepaalde keuzes te maken. Ik haalde veel uit boeken, ik ben vroeg aan yoga beginnen doen. Yoga heeft mij enorm geholpen om rust te vinden en om flexibel mee te buigen met hoe de dingen zich aandienen in het leven."
Ik leerde manieren om anders in het leven te staan. Door mijn jeugd heb ik beseft dat ik het zelf anders wilde aanpakken; dat mijn ‘thuis’ er anders uit zal zien.
"Dat was het kantelmoment: de introspectie van een puber die besefte dat het anders kon.
"Maar ik heb wel een hoop stommiteiten begaan ook, waar ik dan ook weer uit geleerd heb. Ik kom uit een rechts katholieke omgeving dus in het begin haalde ik veel inspiratie uit de christelijke filosofie.
Eigenlijk vind je dat ook een beetje terug in de verbindende communicatie, Jezus zegt bijvoorbeeld dat degene die zonder zonden is de eerste steen mag werpen. Oordeel dus niet. Later zag ik ook linken met het Boeddhisme: zodra je oordeelt over pijn, begin je te lijden. Pijn hoort bij het leven, maar het lijden errond creëer je zelf."
Wat is voor jou het moeilijkste aan verbindende communicatie?
"De non-believers overtuigen. Die mensen die écht geloven dat ze hun macht kunnen gebruiken om mensen aan hun kant te krijgen, die geloven in het ‘power-over’ denken,… Zij gaan argumenten bedenken om aan te geven dat verbindend communiceren geen zin heeft."
Verbindend communiceren is kwetsbaar, want je moet jezelf voor een stuk blootgeven. Daar ligt ook meteen de kracht.
"Ik voel me eigenlijk niet kwetsbaar als ik zeg “ik vind het belangrijk dat we op een liefdevolle manier met elkaar omgaan”. De ander kan dan wel reageren als “wat ben je een softie”, maar eigenlijk deren die reacties mij niet."
Wat is het belangrijkste aan verbindend communiceren?
"Je boodschap op een duidelijke respectvolle manier brengen. Blijven we in dialoog? Het woord ‘verbinding’ zegt al veel: connectie, dialoog, liefdevol contact.
Bovendien inspireert Verbindende Communicatie een heel bewuste, liefdevolle manier van omgaan met jezelf.
Hierdoor ben je liefdevoller met anderen en dat krijg je dan ook weer terug van anderen… Dus… als je zorgzaam bent met jezelf, zijn anderen dat ook met jou…"
Je praat nogal veel over oordelen. Laat jij je soms zelf ook nog vangen aan oordelen?
"Bij mij gebeurt dat soms ook nog, natuurlijk. Achteraf denk ik dan “Dat had ik beter anders kunnen zeggen.” Ik ben niet perfect hé. Dat is natuurlijk veel minder dan vroeger, maar soms kan ik in een conversatie echt denken: “dat is bullshit, je bent jezelf iets aan het wijsmaken.” Dan ben ik aan het oordelen over iemands mening, terwijl ik ook beter kan luisteren van waaruit die persoon iets zegt."
Je hebt natuurlijk ook nog die mensen die niet willen veranderen? Hoe ga je daar mee om?
Veel mensen verschuilen zich achter een bepaald label of zitten zo vast in een slachtofferrol en dat voelt comfortabel voor hen. Iemand met borderline zegt misschien al te snel “tsja seg, ik gedraag mij zo want ik heb nu eenmaal borderline.”
Is dat fout volgens jou?
"Ik denk dat dit mensen niet helpt om in een hoger bewustzijn te komen. Het helpt om zicht te krijgen op je patronen, om te kijken hoe bepaalde situaties zich blijven herhalen."
Veel mensen vluchten weg in een bepaald gedrag omdat ze hun emoties -en de betekenis ervan- niet onder ogen willen komen.
"Mensen die bij mij een traject volgen, zijn wel bereid om naar zichzelf te luisteren. Maar je hebt natuurlijk altijd mensen die niet gecoacht willen worden.
Ik hou van mijn job en ik geniet ervan om voor verbinding te kunnen zorgen. Een zinvolle job geeft me veel voldoening! Anderzijds een goede tegenhanger van het zinvol bezig zijn: spelen! Ik sport heel graag; dat is voor mij de ideale manier om uit het hoofd te komen. Ik zwem meerdere keren per week en het liefst in natuurlijk water, ook als het koud is. Ik loop elk jaar de 10 Miles mee. Een paar jaar geleden deed ik een trekking van 100 dagen in Nieuw-Zeeland. Dat was wel heerlijk!"
Heb jij dat tegengewicht nodig om te kunnen functioneren?
"Ja, ik hou van die balans. Toen ik mijn zaak opstartte, was ik vooral creatief bezig en lag de focus op zinvolle dingen doen. Nu heb ik meer balans tussen zinvol werk en ontspanning. Soms laat ik de dingen gewoon op me af komen, zonder een plan. Heerlijk is dat. Er gebeurt altijd wel iets dat de moeite waard is…
De laatste maanden zorgt Corona voor uitdagingen. Ook als de mogelijkheden beperkt zijn, is het mogelijk om content te zijn en bewust te leven. We wilden bijvoorbeeld op vakantie gaan naar Zwitserland, maar op het laatste moment kon dit niet doorgaan. Ik denk dikwijls “als er ergens een deur toegaat, dan zijn er nog genoeg andere deuren die open zijn.” Er viel iets weg, maar er waren nog andere mogelijkheden. Ik laat dat de pret hierdoor niet bederven."
Houden mensen te hard vast aan de dingen die niet meer kunnen?
"Vooral als ze naar al de beperkingen kijken die de regering ons oplegt, naar de dingen die we niet meer mogen. Je kan daar een hele dag over liggen klagen, maar dat haalt weinig uit. Je kan beter focussen op de dingen waar je wel invloed op hebt."
Wat is het beste advies dat je kan geven aan anderen?
"Op een liefdevolle manier betekenis geven aan je gevoelens zonder daar een oordeel over te hebben. Wat zegt je gevoel over je behoeften, je waarden,…? En als je toch een oordeel hebt: oordeel niet over dat oordeel.
Wees empathisch. Jij vertelt iets en ik laat je uitvertellen. Dat is ook de grootste reden waarom ik Human Matters opgericht heb. Ik wil mensen dichter bij elkaar brengen. Hen inspireren om op een duidelijke en hartelijke manier met elkaar te communiceren. Een goede communicatie is de basis van veel mooie dingen en van veel plezier."
Ik wil mensen laten beseffen dat achter elk oordeel een behoefte zit, iets dat je nodig hebt.
Kan je daar een voorbeeld van geven?
"Agressie zie ik als een tragische uitdrukking van niet vervulde behoeften. Als iemand begint te roepen of te schelden, heeft hij misschien wel behoefte aan ondersteuning of begrip. Er zit altijd iets onder. Eigenlijk is elk conflict dat je met iemand hebt, een opportuniteit om dichter bij elkaar te komen. Groeimomentjes dus."
Conflict hoort bij het leven, maar is verbindend communiceren niet moeilijk als de andere persoon niet empathisch meepraat?
"Als één van de twee goed verbindend kan communiceren, dan is de kans heel groot dat het goed gaat. Het is natuurlijk belangrijk dat de bereidheid er is, ook bij de andere partij. Soms geloven mensen dat ze goed uit een conflict komen als ze de andere verslagen hebben. Zo werkt dat niet.
Ik besef dat het een reflex is van mensen om zich weerbaar op te stellen, maar zo werkt het niet. Ik voel me dankbaar dat ik hierin mijn steentje kan bijdragen. Ik denk dat dit ook een universele behoefte is van de mens: te kunnen bijdragen aan het geluk van iemand anders. Ik vind het fijn om goede dingen te doen. Zomaar.
Als ik bijvoorbeeld ga wandelen, verzamel ik zwerfvuil. Soms hebben mensen pas het gevoel dat ze iets goed doen, als het ook echt opgemerkt wordt door anderen. Daar draait het niet om."
Maar daar zit ook weer een behoefte onder?
"Ja inderdaad, de behoefte aan gezien worden, aan erkenning. Maar het feit dat je altijd erkenning wil krijgen van anderen, is een teken dat je niet genoeg erkenning geeft aan jezelf. Dat ligt dikwijls ook weer vaak aan de opvoeding, en zo is de cirkel weer rond.
Als ik mensen dit kan laten inzien, dan is mijn missie geslaagd. Mensen leren hoe ze minder snel in hun eigen valstrikken stappen. Want die hebben we tenslotte allemaal, maar als we ze zelf al kennen, dan zijn we al goed bezig."
Comments